Wnioski z nauczania historii na przykładzie minionych wojen w Europie

Poradnik
Czas czytania: 7 minut
04.05.2022
0
0
0

Image: PhotoBank / Adobe Stock

W okresach konfliktów, takich jak wojna na Ukrainie, kwestia narracji historycznych i sposobów ich nauczania jest poddawana nowej analizie. W niniejszym artykule przeanalizujemy, w jaki sposób nauczyciele historii mogą poradzić sobie z konfliktami i rozbieżnościami, by sprawić, że przedmiot ten będzie wartościowy dla wszystkich uczniów.

W 1954 r., w obliczu wstrząsów wywołanych II wojną światową, Europejska Konwencja Kulturalna wezwała swoich członków do budowania jedności poprzez wzajemne poznawanie swoich kultur, języków i historii.

Trzy ćwierci wieku później nauczanie historii nadal jest wyzwaniem dla pedagogów, których krajowe programy nauczania w większości stanowią "zwierciadła dumy i bólu, w których podkreśla się narodowe cierpienia i dumę, podczas gdy szkody wyrządzone innym są bagatelizowane lub wręcz się o nich nie wspomina" (van der Leeuw). Jednocześnie wzrasta świadomość tego, w jaki sposób przedmiot ten powinien się rozwijać, aby mógł prosperować w różnorodnych i demokratycznych społeczeństwach, a także sprzyjać ich rozwojowi.

Do ważnych pojęć w tym kontekście należą: empatia historyczna, wieloperspektywiczność, wielość tożsamości i współtworzenie.

1. Empatia historyczna

Choć nazwa może wydawać się myląca, empatia historyczna jest aktem nie tyle emocjonalnym, co analitycznym. Oznacza ona "pamiętanie o całych strukturach idei, które nie są naszymi własnymi i z którymi możemy się głęboko nie zgadzać" (Ashby and Lee). Pomaga to uczniom m.in. w rozwijaniu umiejętności dociekania, właściwego osądu i świadomości kontestacji.

Praktycznym przykładem może być badanie przeprowadzone w 2014 roku przez Endacotta, w którym instruował on uczniów na temat użycia przez Harry'ego Trumana bomby atomowej w 1945 roku. Po przedstawieniu uczniom narracji pierwszoosobowych i innych materiałów zadawał pytania, takie jak: Czy wszyscy w tamtych czasach wierzyli w te rzeczy, czy też byli ludzie i grupy, które myślały inaczej? oraz Co to źródło mówi wam o zasadach, przekonaniach, wartościach i stanowisku postaci historycznej? W miarę postępów w nauce uczniowie stawali się coraz bardziej analityczni w stosunku do wyborów Trumana.

2. Wieloperspektywiczność

Wieloperspektywiczność to założenie, że nie powinniśmy oczekiwać odnalezienia jednej prawdy historycznej, ale raczej kilku możliwych punktów widzenia i interpretacji przeszłości, pochodzących z różnych źródeł. Oczywiście należy uświadomić uczniom, że nie wszystkie z nich są równoważne i nie wszystkie należy przyjmować za prawdziwe, wykorzystując techniki sprawdzania faktów i obalania nieprawdziwych informacji.

Projekt bilateralnej edukacji historycznej na Cyprze realizowany przez Radę Europy, proponuje odpowiednie ćwiczenie, w którym uczniowie mają przeprowadzić badania kontekstowe na potrzeby hipotetycznego filmu. W jednym z etapów mają zdecydować, w jaki sposób przedstawić bitwę pod Lepanto z 1571 r. i zobaczyć, jak relacja może się zmienić w zależności od perspektywy: na przykład oczami dworu królewskiego w Hiszpanii lub doradcy sułtana.

3. Tożsamości

Równoczesne wykorzystanie edukacji historycznej do rozwijania tożsamości narodowej i tożsamości europejskiej może stanowić wyzwanie. Rośnie jednak świadomość, że ludzie mają wiele współistniejących tożsamości.

Można to prześledzić na przykładzie tak zwanej "hybrydowości" lub " splotu" kultur (Stockhammer). Różne aspekty kultur mogą się łączyć lub przeplatać ze sobą ze względu na ciągłe zmiany społeczne, ruch i aktywność, a także z powodu większych zmian: klęsk żywiołowych, kolonizacji, inwazji, rozwoju technologicznego lub militarnego.

W promowaniu tego sposobu rozumowania może pomóc stosowanie liczby mnogiej "tożsamości" w rozmowach z uczniami.

4. Współtworzenie znaczenia

Konstruktywistyczny charakter historii umożliwia także współtworzenie znaczenia przez ludzi. Można tu wymienić kilka dobrych praktyk:

porównawcze lub wspólne pisanie książek historycznych, such as Historia Europy Delouche'a, wspólne zamówienia na niemiecko-polskie i niemiecko-czeskie podręczniki do historii II wojny światowej przez Georg-Eckert-Institut für Schulbuchforschung, lub ten projekt dotyczący włączenia Ukrainy do podręczników historii innych krajów;
podkreślanie aspektów wspólnej kultury, np. szkoły w Irlandii Północnej zwracają uwagę na muzykę, symbole i ikony wspólne dla społeczności unionistów i nacjonalistów;
dialog między uczniami, który według sondaży przeprowadzonych wśród nauczycieli jest najlepszym sposobem omawiania kontrowersyjnych kwestii (Contested Histories in Public Spaces, czyli sporne historie w przestrzeni publicznej);
praca partnerska, czyli współpraca nauczycieli z muzeami lub ze współczesnymi świadkami, rodzinami, osobami ze społeczności lokalnej lub liderami młodzieżowymi, którzy mogą chcieć przedstawić swoje historie.

Współtworzenie może także pomóc nauczycielom w integrowaniu rodziców, przekraczaniu granic i poruszaniu bardziej kontrowersyjnych tematów, których w przeciwnym razie mogliby unikać.

Ten poradnik powstał na podstawie: