3.2. Udział uczniów w życiu szkolnym
Uczniowie muszą czuć odpowiedzialność za swoją naukę i mieć możliwość wyrażania swoich opinii. Aktywne uczestnictwo w życiu i działalności szkoły zwiększa poczucie przynależności i może pomóc uczniom w rozwijaniu umiejętności przywódczych i społecznych. Ważne jest aktywne dążenie do zaangażowania uczniów marginalizowanych i dopilnowanie, aby zostali oni wysłuchani.
Shutterstock.com
We wszystkich państwach członkowskich istnieje pewna liczba przepisów regulujących uczestnictwo dzieci w ramach ogólnej ustawy o systemie oświaty lub ogólnego kodeksu. W wielu państwach w szkołach propaguje się uczestnictwo dzieci za pośrednictwem formalnych mechanizmów, takich jak rady szkolne czy ukierunkowane programy. Istnieje jednak rozbieżność między przepisami a praktyką, a uczniowie nie zawsze mają realny wpływ na decyzje dotyczące kluczowych aspektów ich doświadczenia szkolnego i nauki szkolnej.
Należy zapewnić dostatecznie dużo czasu na dialog w klasach, jak również na rozmowy w ramach rady uczniowskiej lub podczas konsultacji poświęconych kwestiom związanym z życiem szkolnym lub z doświadczeniami związanymi z nauką. Uwagi uczniów powinny być w pełni uwzględniane w późniejszych decyzjach. Do skutecznych praktyk należą:
- interaktywne nauczanie i uczenie się w oparciu o dialog (na przykład w małych grupach), które zapewniają uczniom możliwość bardziej swobodnego mówienia o kwestiach mających wpływ na ich naukę;
- projekty szkolne, w które zaangażowana jest cała społeczność szkolna (np. „zielone szkoły”) oraz które dają uczniom możliwość odgrywania wiodących ról w kluczowych aspektach;
- badania, ankiety i inne metody konsultacji stosowane w celu poznawania opinii uczniów; oraz
- konstruktywny udział uczniów w szkolnym procesie decyzyjnym poprzez reprezentację w szkolnych samorządach/radach, a także w procesach oceny i doskonalenia szkoły.
Przykłady udziału uczniów w życiu szkoły w niektórych krajach
- Szwedzki program nauczania w szkole średniej II stopnia stanowi, że: „(...) uczniowie powinni mieć możliwość wywierania wpływu na swoje kształcenie. Należy ich stale zachęcać do aktywnego uczestnictwa w pracy na rzecz dalszego rozwoju kształcenia, a także informować o kwestiach, które ich dotyczą. Uczniowie zawsze powinni mieć możliwość podejmowania inicjatyw w kwestiach, które należy rozpatrywać w ramach ich wpływu na proces kształcenia”. (Szwedzka Agencja Krajowa na rzecz Edukacji, Curriculum for the upper secondary school, Skolverket, Sztokholm, 2013 r., s. 11)
- W Anglii uczniowie mogą przesyłać swoje uwagi bezpośrednio do krajowego inspektoratu (OFSTED).
- W Portugalii uczniowie uczestniczą w ogólnej radzie szkolnej, która odpowiada za opracowywanie wytycznych dla władz szkoły i przeprowadza ocenę szkoły. Każda klasa wybiera dwóch przedstawicieli.
- We Francji uczniowie szkół średnich II stopnia wybierają przedstawicieli do rady uczniowskiej, która z kolei wybiera przedstawicieli do regionalnych i krajowych rad uczniowskich.
- W Hiszpanii uczniowie przewodniczą opartemu na porozumieniu procesowi tworzenia regulaminów szkolnych, co prowadzi do wspólnotowego podejścia mającego na celu zapobieganie wszelkim rodzajom przemocy w szkole oraz walkę z nimi.
Więcej informacji:
Komisja Europejska, Evaluation of legislation, policy and practice of child participation in the EU, podsumowanie badań przygotowane przez ECORYS, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, 2015 r.