2.3. Kształcenie i ustawiczne doskonalenie zawodowe nauczycieli

Shutterstock.com

Ważne jest, aby w ramach kształcenia wszyscy uczniowie i początkujący nauczyciele mieli możliwość lepszego zrozumienia charakteru, przyczyn i zakresu zjawiska wczesnego kończenia nauki oraz nierównych szans edukacyjnych. Konieczne jest, aby wszyscy nauczycieli zrozumieli swoją kluczową rolę we wspieraniu ciągłości rozwoju i procesu uczenia się dzieci, jak również w rozpoznawaniu wczesnych oznak trudności w nauce lub malejącego zaangażowania. Obejmuje to konieczność efektywnej współpracy nauczycieli między sobą, z innymi specjalistami w szkole i poza szkołą, a także z rodzicami i rodzinami.

Studenci przygotowujący się do zawodu nauczyciela powinni mieć możliwość praktycznej konfrontacji z codzienną rzeczywistością nierównych szans edukacyjnych i środowisk wielokulturowych, na przykład przez udział w praktykach zawodowych w szkołach z wysokim odsetkiem osób wcześnie kończących naukę lub wysokim poziomem nierówności szans edukacyjnych lub przez uczestnictwo w działaniach z udziałem rodzin wymagających szczególnego traktowania. Wszyscy początkujący nauczyciele, którzy niedawno zdobyli uprawnienia, powinni systematycznie uczestniczyć w programie wprowadzającym, który odpowiada ich potrzebom, oraz brać udział w szkoleniach również w ramach społeczności zawodowej i przez dodatkową pomoc ze strony wysoko wykwalifikowanego mentora.

Należy zachęcać wszystkich nauczycieli  do tworzenia sieci kontaktów z innymi nauczycielami, ekspertami i badaczami w celu wymiany informacji i zdobywania wiedzy na temat tego, w jaki sposób ulepszyć edukację włączającą i rozwiązać problem wczesnego kończenia nauki. Kształcenie i ustawiczne doskonalenie zawodowe nauczycieli funkcjonują dzięki pielęgnowanej w szkołach kulturze zaufania w relacjach. Pracując w atmosferze zaufania, nauczyciele mogą pobudzać do zmian. Rozwój szkoleniowy możliwy jest również dzięki ocenianiu kształtującemu i podsumowującemu. Podstawowym elementem programów kształcenia i ustawicznego doskonalenia zawodowego nauczycieli powinna być koncentracja na zrozumieniu zjawiska wczesnego kończenia nauki. Ustawiczne doskonalenie zawodowe powinno być dostosowane do kontekstu oraz dopasowane do szczególnych potrzeb i celów uczniów i szkół. W ramach programów doskonalenia zawodowego należy przywiązywać właściwą wagę do uczestnictwa dzieci.

Zgodnie z najnowszymi badaniami istnieje szereg obszarów, w odniesieniu do których nauczyciele zgłaszają umiarkowany lub wysoki poziom zapotrzebowania na ustawicznie doskonalenie zawodowe, w tym:

• kompetencje umożliwiające identyfikowanie zagrożonych uczniów;
• przyczyny i skutki wczesnego kończenia nauki;
• zapobieganie wczesnemu kończeniu nauki, działania interwencyjne oraz środki zaradcze;
• praca z rodzicami;
• nauczanie umiejętności interdyscyplinarnych;
• nauczanie w warunkach wielojęzyczności i wielokulturowości;
• poradnictwo zawodowe i doradztwo w tym zakresie dla uczniów;
• nauczanie osób o specjalnych potrzebach edukacyjnych;
• nowe technologie w miejscu pracy, w tym w szkołach;
• strategie zindywidualizowanego nauczania i uczenia się;
• prowadzenie badań indywidualnych i opartych na współpracy w klasie.

Najskuteczniejsze sposoby realizacji ustawicznego doskonalenia zawodowego, które również wzmacniają kulturę współpracy w szkołach, obejmują między innymi:

• tworzenie społeczności zawodowych i sieci nauczycieli;
• uczenie się od rówieśników;
• wzajemna obserwacja;
• szkolenie w miejscu pracy (wewnętrzne);
• mentoring i coaching prowadzony wśród pracowników i innych specjalistów;
• wygospodarowanie czasu i miejsca, aby nauczyciele mogli wspólnie rozważyć i omówić sposoby rozwiązywania bieżących problemów, poprawy procesu uczenia się, poprawy atmosfery szkoły oraz wymiany uwag, doświadczeń i opinii;
• kursy online lub bezpośrednie (zewnętrzne);
• badanie w ramach działania na zasadach współpracy, których celem jest przetestowanie innowacyjnych praktyk nauczania;
• baza danych w zakresie praktyk nauczania, której celem jest wymiana wiedzy na temat skutecznych praktyk;
• regularne oceny nauczycieli.

Więcej informacji:

Komisja Europejska, Strengthening teaching in Europe: New evidence from teachers compiled by Eurydice and CRELL, June 2015, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, 2015 r.

Dodatkowa literatura:

Bryk, A. S., Schneider, B., Trust in Schools: A Core Resource for School Reform, Creating Caring Schools, t. 60 nr 6, 2003 r., s. 40–45.

Carneiro, R., Looney, J., Vincent-Lancrin, S., „Learning from the Past, Looking to the Future: Issues and agendas in education”, European Journal of Education, t. 50, nr 4, 2015 r., s. 524–535. doi: 10.1111/ejed.12158.

Cordingley, P., The contribution of research to teachers’ professional learning and development, Research and Teacher Education: the BERA-RSA Inquiry, Brytyjskie Stowarzyszenie na rzecz Badań Edukacyjnych (BERA), Ośrodek Działania i Badań RSA, Zjednoczone Królestwo.

Day, L., Mozuraityte, N., Redgrave, K., McCoshan, A., Preventing early school leaving in Europe: Lessons learned from second chance education, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, 2013 r.

Day, L., Percy-Smith, B., Ruxton, S., McKenna, K., Redgrave, K., Ronicle, J., Young, T., Evaluation of legislation, policy and practice of child participation in the EU: Research summary, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, 2015 r.

De Witte, K., Nicaise, I., Lavrijsen, J., Van Landeghem, G., Lamote, C., Van Damme, J., The Impact of Institutional Context, Educatin and Labour Market Policies on Early School Leaving: A comparative analysis of EU countries, European Journal of Education, t. 48 nr 3, 2013 r., s. 331–345. doi:10.1111/ejed.12034/.

Komisja Europejska, Monitor Kształcenia i Szkolenia 2015, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, 2015 r.

Komisja Europejska, Schools Policy: A whole school approach to tackling early school leaving, Education & Training 2020, Komisja Europejska, Bruksela, 2015 r.

Komisja Europejska / EACEA / Eurydice. The Teaching Profession in Europe: Practices, Perceptions and Policies, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, 2015 r.

Międzynarodowe Biuro ds. Edukacji UNESCO, Reaching Out to All Learners: a Resource Pack for Supporting Inclusive Education, Training Tools for Curriculum Development, Międzynarodowe Biuro ds. Edukacji, Genewa, 2016 r.

Isac, M. M., Araújo, L., Dinis da Costa, P., Soto Calvo, E., Albergaria-Almeida, P., Teaching practices in primary and secondary schools in Europe: Insights from large-scale assessments in education, Urząd Publikacji Unii Europejskiej, Luksemburg, 2015 r.

Nairz-Wirth, E., Feldmann, K., Diexer, B., Handlungsempfehlungen für Lehrende, Schulleitung und Eltern zur erfolgreichen Prävention von Schulabsentismus und Schulabbruch. Aufbruch zu einer neuen Schulkultur, Uniwersytet Ekonomiczny w Wiedniu, Wiedeń, 2012 r.

Nairz-Wirth, E., Feldmann, K., Wendebourg, E., Professionalisierung von Lehrerinnen und Lehrern im Bereich der Prävention und Intervention von Schul- und Ausbildungsabbruch, Uniwersytet Ekonomiczny w Wiedniu, Wiedeń, 2012 r.

Nouwen, W., Clycq, N., Braspenningx, M. i Timmerman, C., Cross-case Analyses of School-based Prevention and Intervention Measures, Project Paper 6, projekt RESL.eu, Centrum Badań nad Migracją i Studiów Międzykulturowych, Uniwersytet w Antwerpii, 2016 r.

OECD, TALIS 2013 Results: An international perspective on teaching and learning, OECD, Paryż, 2014 r.

OECD, Supporting Teacher Professionalism: Insights form Talis 2013, OECD, Paryż, 2016 r.

Ryan, L., Lörinc, M., Interrogating early school leaving, youth unemployment and NEETS: Understanding local contexts in two English regions, Educação, Sociedade & Culturas, t. 45, 2015 r., s. 33–54.

Stéger, C., Review and Analysis of the EU Teacher-related Policies and Activities, European Journal of Education, t. 49 nr 3, 2014 r., s. 332–347. doi: 10.1111/ejed.12089

Valenčič Zuljan, M., Marentič Požarnik, B., Induction and Early-career Support of Teachers in Europe, European Journal of Education, t. 49 nr 2, 2014 r., s. 192–205. doi: 10.1111/ejed.1.