Samenwerking binnen onderwijsstelsels kan verschillende vormen aannemen - van netwerken tot een meer geformaliseerde clustering van scholen. "Netwerken" houdt in dat leerkrachten en ander schoolpersoneel samenkomen om ideeën te bespreken en goede werkwijzen met betrekking tot bepaalde onderwerpen te delen, of om hulpmiddelen uit te wisselen die ten goede komen aan de individuele scholen en gemeenschappen. "Clustering" is doorgaans een meer formele groepering van een aantal scholen in dezelfde stad of regio, met een gezamenlijke besluitvorming en gezamenlijke visie en ontwikkelingsprocessen. Vertegenwoordigers van scholen komen samen om hulpmiddelen te delen of samen te werken aan grotere initiatieven die bijdragen aan scholen en de regio als geheel.
Er zijn al geslaagde initiatieven geweest in de lidstaten en deze manier van werken bleek uitstekende voordelen op te leveren voor:
- het faciliteren van de overgang tussen onderwijsniveaus (bv. van onderwijs en opvang voor jonge kinderen naar het lager onderwijs, van het lager onderwijs naar de middelbare school, inclusief beroepsonderwijs en -opleiding);
- de continuïteit van de ondersteuning van leerlingen op de scholen/in de regio en doorheen de volledige onderwijscyclus van een leerling;
- het geven van ondersteuning aan leerlingen (bv. multidisciplinaire teams die op een gecoördineerde manier gebruik kunnen maken van verschillende benaderingen);
- betrokkenheid van ouders; en,
- de opleiding van leerkrachten en, in het bijzonder, permanente beroepsontwikkeling van leerkrachten.
Bovenstaande punten kunnen helpen om voortijdig schoolverlaten te voorkomen.
Ervaring uit de lidstaten laat zien dat samenwerking tussen scholen gemakkelijker te bereiken is met de betrokkenheid en steun van de lokale en nationale overheden, indien de nationale omstandigheden dit toelaten.
Zelfs in gecentraliseerde stelsels kunnen plaatselijke overheden bijkomende steun bieden bij gezinsgerelateerde en sociale problemen die ertoe leiden dat jongeren de school voortijdig verlaten, bijvoorbeeld via buurtwerking gericht op leerlingen buiten de schoolomgeving. Nationale overheden kunnen helpen door deze regionale/lokale samenwerking aan te moedigen en door te zorgen voor de financiering van deze initiatieven. Zowel nationale als lokale onderwijsdepartementen zijn ook goed geplaatst om contacten te onderhouden met andere overheidsdepartementen en -diensten om ervoor te zorgen dat het beleid op één lijn staat als het gaat om de aanpak van voortijdig schoolverlaten.
Een voorbeeld van de clustering van scholen: Portugal
In Portugal was een grote reorganisatie van het onderwijsstelsel bedoeld om de geografische verschillen aan te pakken die er waren in zowel landelijke gebieden (waar veel kleine en geïsoleerde scholen waren) als in steden (waar scholen vaak overbevolkt waren). De reorganisatie moest de resultaten van PISA 2000 verbeteren en kwesties aanpakken die bijdragen tot veel schooluitval. De reorganisatie leidde tot de invoering van een netwerk van "schoolclusters" waarin verscheidene scholen (van verschillende niveaus – van onderwijs en opvang voor jonge kinderen tot het middelbaar onderwijs) in één enkel onderwijsproject en dus onder één schoolhoofd werden samengebracht. Een cluster bestaat doorgaans uit 5 tot 10 voorschoolse eenheden en basisscholen, waarbij de leerlingen instromen in het lager middelbaar onderwijs, en een enkele school voor hoger secundair onderwijs. Momenteel zijn er 811 clusters en niet-gegroepeerde middelbare scholen operationeel.
Europese Commissie, Working Group Schools Policy, Early school leaving Country focus workshop: School governance and collaborative practices, Portugal, 11-14 november 2014.
Meer informatie:
Bennet, B., A. Daughtrey, en A. Wieder, Collaboration: Closing the Effective Teaching Gap, Center for Teaching Quality, Carrboro, North Carolina, 2009.
MacNeil, J., School- and Cluster-based Teacher Professional Development: Bringing Teacher Learning to the Schools, werkdocument #1, US AID, Washington D.C., 2004.
Meer lezen:
Lock, A., Clustering together to advance school improvement: working together in peer support with an external colleague: Full Report, National College for Leadership of Schools and Children's Services, Nottingham, VK, 2011.
