2.3. Initiële lerarenopleiding en permanente beroepsontwikkeling

Shutterstock.com

Wat de initiële opleiding betreft, is het belangrijk dat alle leerkrachten in opleiding en beginnende leerkrachten kansen krijgen om de aard, de oorzaken en de omvang van voortijdig schoolverlaten en onderwijsachterstand beter te begrijpen. Het is essentieel dat alle leerkrachten begrijpen dat zij een sleutelrol spelen bij het ondersteunen van de continuïteit van de ontwikkeling en het leren van kinderen, en bij het herkennen van vroege tekenen van leermoeilijkheden of verlies van interesse. Dit houdt in dat leerkrachten doeltreffend moeten samenwerken met elkaar, met andere professionals binnen en buiten de school en met ouders en gezinnen.

Leerkrachten in opleiding moeten de kans krijgen de dagelijkse realiteit van onderwijsachterstand en een multiculturele omgeving aan den lijve te ondervinden, bijvoorbeeld door deel te nemen aan stages in scholen met een hoog schooluitvalpercentage of een hoge mate van sociaaleconomische achterstand, of aan activiteiten met kwetsbare gezinnen. Alle beginnende en nieuwe leerkrachten moeten een systematisch introductieprogramma bijwonen dat aansluit op hun behoeften, en deelnemen aan opleidingen, inclusief door middel van een professionele gemeenschap en aanvullende steun van een naar behoren gekwalificeerde mentor.

Alle leerkrachten moeten worden aangemoedigd om een netwerk op te bouwen met andere leerkrachten, deskundigen en onderzoekers om informatie uit te wisselen en kennis te verwerven over de manier waarop inclusief onderwijs kan worden verbeterd en voortijdig schoolverlaten kan worden aangepakt. De initiële lerarenopleiding en permanente beroepsontwikkeling hebben slechts blijvende effecten indien op scholen een cultuur van vertrouwen heerst. In een klimaat van vertrouwen kunnen leerkrachten vernieuwing stimuleren. Voor onderwijsontwikkeling kan gebruik worden gemaakt van formatieve en summatieve evaluatie. Aandacht voor het begrijpen van voortijdig schoolverlaten moet centraal staan in de initiële lerarenopleiding en de permanente beroepsontwikkeling. Permanente beroepsontwikkeling moet contextspecifiek zijn en afgestemd zijn op de specifieke behoeften en doelstellingen van de leerlingen en scholen. De participatie van het kind moet voldoende worden belicht in nascholingsprogramma's.

Volgens recente studies stellen leerkrachten dat er op verschillende domeinen matig tot veel behoefte is aan nascholing, bijvoorbeeld over:

• de competentie om risicoleerlingen te herkennen;
• de oorzaken en gevolgen van voortijdig schoolverlaten;
• het voorkomen van en optreden bij voortijdig schoolverlaten, en herstelmaatregelen;
• het werken met ouders;
• het aanleren van vakoverschrijdende vaardigheden;
• lesgeven in meertalige en multiculturele omgevingen;
• begeleiding en advies bij het studietraject;
• lesgeven aan leerlingen met speciale onderwijsbehoeften;
• nieuwe technologie op de werkplek (onder meer op scholen);
• een gepersonaliseerde aanpak van het onderwijs- en leerproces; en
• individueel en gezamenlijk onderzoek doen naar de klaspraktijk.

Enkele van de meest doeltreffende manieren om nascholing in de praktijk te brengen en tegelijk een cultuur van samenwerking op school te bevorderen, zijn:

• het opbouwen van professionele gemeenschappen en netwerken van leerkrachten;
• leren van collega's;
• observeren van collega's;
• interne nascholing;
• mentorschap en begeleiding tussen personeelsleden en andere professionals;
• leerkrachten tijd en ruimte geven om samen na te denken over en te zoeken naar manieren om actuele problemen op te lossen, zowel het leerproces als het schoolklimaat te verbeteren, en waarnemingen, ervaringen en meningen uit te wisselen;
• onlinecursussen of cursussen via persoonlijk contact (extern);
• gezamenlijk actieonderzoek voor het testen van vernieuwende onderwijsmethoden;
• database voor onderwijsmethoden voor het uitwisselen van kennis over doeltreffende werkwijzen; en
• regelmatige evaluaties van leerkrachten.

Meer informatie:

Europese Commissie, Strengthening teaching in Europe: New evidence from teachers compiled by Eurydice and CRELL, juni 2015, Bureau voor publicaties van de Europese Unie, Luxemburg, 2015.

Meer lezen:

Bryk, A. S., Schneider, B., "Trust in Schools: A Core Resource for School Reform", Creating Caring Schools, Vol. 60, nr. 6, 2003, blz. 40-45

Carneiro, R., Looney, J., Vincent-Lancrin, S., "Learning from the Past, Looking to the Future: Issues and agendas in education", European Journal of Education, Vol. 50, nr. 4, 2015, blz. 524-535. doi: 10.1111/ejed.12158.

Cordingley, P., "The contribution of research to teachers' professional learning and development", Research and Teacher Education: the BERA-RSA Inquiry, British Educational Research Association, RSA Action and Research Centre, Verenigd Koninkrijk

Day, L., Mozuraityte, N., Redgrave, K., McCoshan, A., Preventing early school leaving in Europe: Lessons learned from second chance education, Bureau voor publicaties van de Europese Unie, Luxemburg, 2013.

Day, L., Percy-Smith, B., Ruxton, S., McKenna, K., Redgrave, K., Ronicle, J., Young, T., Evaluation of legislation, policy and practice of child participation in the EU: onderzoekssamenvatting, Bureau voor publicaties van de Europese Unie, Luxemburg, 2015.

De Witte, K., Nicaise, I., Lavrijsen, J., Van Landeghem, G., Lamote, C., Van Damme, J., "The Impact of Institutional Context, Education and Labour Market Policies on Early School Leaving: A comparative analysis of EU countries", European Journal of Education, Vol. 48, nr. 3, 2013, blz. 331-345. doi/10.1111/ejed.12034/

Europese Commissie, Onderwijs- en opleidingenmonitor 2015, Bureau voor publicaties van de Europese Unie, Luxemburg, 2015.

Europese Commissie, Schoolbeleid: Een schoolbrede aanpak van voortijdig schoolverlaten, Onderwijs & opleiding 2020, Europese Commissie, Brussel, 2015.

Europese Commissie/EACEA/Eurydice, The Teaching Profession in Europe: Practices, Perceptions and Policies, Bureau voor publicaties van de Europese Unie, Luxemburg, 2015.

IBE-Unesco, Reaching Out to All Learners: a Resource Pack for Supporting Inclusive Education, Training Tools for Curriculum Development, Internationaal Onderwijsbureau. Genève, 2016

Isac, M.M., Araújo, L., Dinis da Costa, P., Soto Calvo, E., Albergaria-Almeida, P., Teaching practices in primary and secondary schools in Europe: Insights from large-scale assessments in education, Bureau voor publicaties van de Europese Unie, Luxemburg, 2015.

Nairz-Wirth, E., Feldmann, K., Diexer, B., Handlungsempfehlungen für Lehrende, Schulleitung und Eltern zur erfolgreichen Prävention von Schulabsentismus und Schulabbruch: Aufbruch zu einer neuen Schulkultur, Wirtschaftsuniversität Wien, Wenen, 2012

Nairz-Wirth, E., Feldmann, K., Wendebourg, E., Professionalisierung von Lehrerinnen und Lehrern im Bereich der Prävention und Intervention von Schul- und Ausbildungsabbruch, Wirtschaftsuniversität Wien, Wenen, 2012

Nouwen, W., Clycq, N., Braspenningx, M., en Timmerman, C., Cross-case Analyses of School-based Prevention and Intervention Measures, projectdocument 6, RESL.eu-project, Centrum voor Migratie en Interculturele Studies, Universiteit Antwerpen, 2016

OESO, TALIS 2013 Results: An international perspective on teaching and learning, OESO, Parijs, 2014.

OESO, Supporting Teacher Professionalism: Insights from TALIS 2013, OESO, Parijs, 2016

Ryan, L., Lörinc, M., "Interrogating early school leaving, youth unemployment and NEETS: Understanding local contexts in two English regions", Educação, Sociedade & Culturas, Vol. 45, 2015, blz. 33-54

Stéger, C., "Review and Analysis of the EU Teacher-related Policies and Activities", European Journal of Education Vol. 49, nr. 3, 2014, blz. 332-347. DOI: 10.1111/ejed.12089.

Valenčič Zuljan, M., Marentič Požarnik, B., "Induction and Early-career Support of Teachers in Europe", European Journal of Education, Vol. 49, nr. 2, 2014, blz. 192-205. doi: 10.1111/ejed.1