Voortijdig schoolverlaten begrijpen en aanpakken op schoolniveau en op lokaal niveau

Voortijdig schoolverlaten is een complex, dynamisch en veelzijdig verschijnsel dat het gevolg is van een combinatie van persoonlijke, sociale, economische, onderwijs- en gezinsgerelateerde factoren, die zeer vaak te maken hebben met sociaaleconomische achterstand. Het gaat zelden om een plotse beslissing en is meestal het zichtbare resultaat van een lang proces van zwak presteren en van een toenemend verlies van interesse in het onderwijs.

Jongeren trekken de schoolpoort om veel verschillende redenen achter zich dicht, en deze redenen zijn zeer persoonlijk. Sommigen haken af omdat zij met persoonlijke of familiale moeilijkheden kampen, andere wegens gezondheids- of emotionele problemen; er zijn jonge mensen die niet tevreden zijn over hun scholing – dat kan te maken hebben met het onderwijsprogramma, niet op hun behoeften afgestemde onderwijsmethoden, een slechte band met leerkrachten of studiegenoten, pesten of een negatief schoolklimaat. Voortijdig schoolverlaten lijkt echter bepaalde patronen te volgen en sommige jongeren worden meer als risicoleerlingen beschouwd dan andere. Voortijdige schoolverlaters komen vaker uit een kansarm milieu (zoals gezinnen zonder kostwinner, gezinnen met een laag opleidingsniveau, eenoudergezinnen of gezinnen waar veel stress heerst), uit kwetsbare groepen (bijvoorbeeld kinderen met specifieke onderwijsbehoeften of tienermoeders) of uit een minderheidsgroep en hebben vaker een migratieachtergrond. Jongens verlaten de school vaker voortijdig dan meisjes.

Omdat voortijdig schoolverlaten een zodanig ingewikkeld probleem is, moeten de school en alle andere relevante actoren de handen ineenslaan om het te benaderen en aan te pakken. Er is behoefte aan een "schoolbrede aanpak" om voortijdig schoolverlaten te verminderen en een succesvol onderwijstraject voor alle leerlingen te stimuleren. Alle schoolactoren (schoolhoofden, onderwijzend en niet-onderwijzend personeel, leerlingen, ouders en families) en externe belanghebbenden, al dan niet uit het onderwijs, spelen een essentiële rol in het aanpakken van onderwijsachterstand en het voorkomen van schooluitval. Alle actoren hebben een verantwoordelijkheid om samenhangend, collectief en in onderlinge samenwerking op te treden, op basis van multidisciplinariteit en differentiatie. Dit is een ecologische manier om een school te bekijken als een multidimensionaal en interactief systeem dat kan leren en veranderen. Alle dimensies van het schoolleven moeten op een samenhangende manier worden aangepakt om verandering te bevorderen; dit impliceert ook dat er bij lesgeven, leren en het dagelijks leven op school rekening wordt gehouden met ieders behoeften (leerlingen, personeel en de bredere gemeenschap).