4. Betrokkenheid van ouders

Dit rapport is bedoeld als informatiebron en leidraad voor de strategische planning op de korte en middellange termijn van de 10 gemeenten die deelnemen aan het PREVENT-project in het kader van het kennisuitwisselingsprogramma Urbact en van alle andere gemeenten, lokale overheden en scholen in heel Europa. Hierbij gaat het om de betrokkenheid van ouders bij het onderwijs om voortijdig schoolverlaten te voorkomen. Dit overzicht is gebaseerd op een analyse van documenten van de Europese Commissie en de Raad over voortijdig schoolverlaten en sociale inclusie, en op een dialoog met en een voortdurende raadpleging van de 10 gemeenten die betrokken zijn bij het PREVENT-project van Urbact. Ook internationaal onderzoek dat relevant is voor dit onderwerp is erin meegenomen. PREVENT wordt gefinancierd door het Urbact-programma van de EU.

In Antwerpen, België, kunnen leerkrachten in opleiding zich aanmelden als vrijwilliger bij ngo De Schoolbrug om deel te nemen aan het Leertrein-initiatief. Dit initiatief biedt enerzijds leerkrachten in opleiding de kans ervaring op te doen in het omgaan met ouders met een migranten- en/of kansarme achtergrond, en anderzijds ouders de kans om vaardigheden te verwerven waarmee zij hun kinderen kunnen ondersteunen bij het leren. De studenten werken één keer per week gedurende 1-1,5 uur met de ouders en coachen hen. Deze steun wordt op maat aangeboden, afhankelijk van de behoeften van de ouder en aangepast aan het lesmateriaal of het huiswerk. De studenten worden in hun leerproces tot toekomstige leerkracht of maatschappelijk werker ook gecoacht door de onderwijswelzijnswerker van De Schoolbrug, aangezien ze in beide rollen zullen samenwerken met ouders van schoolkinderen.

Dit project is opgezet om de ontwikkeling van sociaal-emotionele leervaardigheden (SEL) bij 11- tot 14-jarigen te ondersteunen en onderlinge steun van leerlingen te bevorderen, om zo pesten aan te pakken en te verminderen. SEL-programma’s verbeteren de sociale, emotionele en theoretische vaardigheden van de leerling. Voorbeelden daarvan zijn socialer gedrag en een positievere houding tegenover zichzelf en anderen, en minder emotionele stress. Systemen voor onderlinge steun van leerlingen verminderen het negatieve effect van pesten op slachtoffers en maken het acceptabeler dat slachtoffers pesterij melden. Daarbij wordt een aanpak gehanteerd die de hele school omvat, met inbegrip van jongeren, personeel, ouders en de grotere gemeenschap. Op die manier neemt dit programma afstand van de tweedimensionale opvatting dat bij pesten alleen een slachtoffer en een pester betrokken zijn. In plaats daarvan wordt gekeken naar de sociale en groepsdynamiek binnen een school of een recreatieve omgeving om uiteenlopende factoren aan te pakken die bijdragen aan pesten. ENABLE heeft in elk deelnemend land een team van ambassadeurs opgeleid, die elke school of organisatie die het programma wil uitvoeren, kunnen voorzien van informatie en begeleiding.

NESET, het netwerk van deskundigen op het gebied van sociale aspecten van onderwijs en opleiding, publiceert rapporten voor beleidsmakers en mensen uit de praktijk die overal in de Europese Unie gelijkheid en inclusie in onderwijs en opleiding willen bevorderen. In dit document worden strategieën onderzocht om gemeenschapscentra voor een leven lang leren op te richten in de lidstaten van de EU. Er wordt gekeken naar bewijsmateriaal en onderzoek over de voordelen en pluspunten van dergelijke centra, maar ook naar de obstakels en problemen die een belemmering vormen voor zowel de oprichting van deze centra als de effectiviteit ervan. De conclusie van het rapport luidt dat gemeenschapscentra voor een leven lang leren zowel concreet gestalte kunnen geven aan verschillende belangrijke doelstellingen op het gebied van een leven lang leren, zoals actief burgerschap, sociale cohesie/inclusie, persoonlijke en maatschappelijke vervulling en interculturele dialoog, als aan loopbaantrajecten.

De 'Handleiding voor schoolbemiddelaars/-assistenten met een Roma-achtergrond', die is opgesteld door de Raad van Europa, is in de eerste plaats gericht op alle categorieën personeelsleden uit de Roma-gemeenschap die zich inzetten voor verbetering van de onderwijsomstandigheden voor Roma-kinderen. De handleiding heeft als doel medewerkers uiteenlopende instrumenten en praktische richtsnoeren te bieden die aan verschillende contexten kunnen worden aangepast. In de handleiding wordt aandacht besteed aan de profielen van schoolbemiddelaars en -assistenten en de rol die zij spelen bij het faciliteren van de betrekkingen tussen de school en de Roma-gemeenschap(pen), evenals tussen leerkrachten en andere schoolmedewerkers en de ouders van de Roma-kinderen. De handleiding is daarom zodanig opgezet dat ze helpt het werk van schoolbemiddelaars en -assistenten met een Roma-achtergrond te verbeteren en de gevolgen van eventuele ongewenste effecten te beperken door gestructureerde, dagelijkse activiteiten te bieden en de aandacht te vestigen op aspecten van bemiddeling die in de praktijk onderbenut worden.

Gezinseducatie is een van de Succesvolle Educatieve Acties (SEA's) die zijn geïdentificeerd in het onderzoeksproject INCLUD-ED. Strategies for inclusion and social cohesion in Europe from education (Europese Commissie, zesde kaderprogramma, 2006-2011).

In deze monografie worden geslaagde onderwijsmaatregelen geanalyseerd en beschreven, waarbij de nadruk in het bijzonder ligt op kwetsbare groepen. Het boek bevat concrete gegevens over succesvolle schoolprestaties, evenals verhalen van kinderen, leerkrachten en gezinnen over de impact van dit succes. Daarnaast wordt geanalyseerd hoe de schoolprestaties van deze kinderen samenhangen met hun insluiting in of uitsluiting uit verschillende gebieden van de samenleving. Verder worden maatregelen beschreven waarvan in het INCLUD-ED-project is vastgesteld dat ze tot geslaagde resultaten leiden. Zo biedt het boek zowel tegen elkaar afgezette gegevens als een gedegen theoretische achtergrond en uitwerking. Voorbeelden van deze maatregelen zijn interactieve groepen, een langere leertijd, huiswerkclubs, bibliotheken waar begeleiders aanwezig zijn, de deelname van het gezin en de gemeenschap aan het onderwijsproces, gezinseducatie of op dialoog gebaseerde literaire bijeenkomsten. Dit zijn allemaal succesvolle onderwijsmaatregelen, wat betekent dat ze bijdragen aan zowel doelmatigheid als rechtvaardigheid. Tot slot bevat het boek aanbevelingen voor beleid en praktijk, die nader worden toegelicht.

Dialogische literaire bijeenkomsten (Dialogic Literary Gatherings) zijn in het kader van het onderzoeksproject INCLUD-ED geïdentificeerd als geslaagde onderwijsmaatregel. Dit soort bijeenkomsten wordt gebruikt om het onderwijs van kinderen en jongeren met verschillende achtergronden in de hele wereld te verbeteren. Een dialogische literaire bijeenkomst is een op dialoog gebaseerde leesactiviteit die uitgaat van twee beginselen: het lezen van een literaire klassieker (bijvoorbeeld Romeo en Julia, de Odyssee, Don Quichot) en het vervolgens uitwisselen van meningen, interpretaties en gedachten aan de hand van de methode voor dialogisch leren. Hierbij kunnen zowel de kinderen als hun familieleden betrokken zijn. Dit voorbeeld geeft inzicht in deze bijeenkomsten en de resultaten ervan.

'Interactieve groepen' zijn een voorbeeld van een geslaagde onderwijsmaatregel die wordt genoemd in het onderzoeksproject INCLUD-ED. INCLUD-ED geeft een analyse van zowel onderwijsstrategieën die bijdragen aan het uit de weg ruimen van ongelijkheden en die sociale cohesie bevorderen, als strategieën die leiden tot sociale uitsluiting. De nadruk lag daarbij met name op kwetsbare en gemarginaliseerde groepen. Interactieve groepen worden gebruikt om het onderwijs aan kinderen en jongeren in verschillende situaties te verbeteren. De maatregel houdt in dat leerlingen in een klas worden ingedeeld in kleine, heterogene groepen die elk begeleid worden door een volwassene. Elk van deze groepen wordt georganiseerd rond vier of vijf leerlingen die verschillen wat betreft hun capaciteiten, geslacht, cultuur, taal en etniciteit. Dit voorbeeld geeft inzicht in interactieve groepen en de resultaten ervan.