Η συνεργασία στο πλαίσιο εκπαιδευτικών συστημάτων μπορεί να λάβει διάφορες μορφές, από τη δικτύωση έως περισσότερο τυποποιημένους συνεργατικούς σχηματισμούς σχολείων. Στο πλαίσιο της «δικτύωσης», τα μέλη του εκπαιδευτικού και λοιπού προσωπικού του σχολείου συγκεντρώνονται για να συζητήσουν διάφορες ιδέες και να ανταλλάξουν ορθές πρακτικές σε ορισμένα θέματα ή πραγματοποιούνται αμοιβαίες ανταλλαγές πόρων από τις οποίες ωφελούνται τα επιμέρους σχολεία και οι τοπικές κοινότητες. Οι «συνεργατικοί σχηματισμοί» αποτελούν συνήθως πιο επίσημες ομαδοποιήσεις σχολείων της ίδιας πόλης ή περιφέρειας, με κοινό όραμα και κοινές διαδικασίες ανάπτυξης, καθώς και κοινές διαδικασίες λήψης αποφάσεων. Εκπρόσωποι των σχολείων συνεδριάζουν με στόχο την ανταλλαγή πόρων ή την επεξεργασία ευρύτερων πρωτοβουλιών προς όφελος των σχολείων και της περιφέρειας συνολικά.
Με βάση πρωτοβουλίες που έχουν υλοποιηθεί με επιτυχία στα κράτη μέλη έχει καταδειχθεί ότι ο συγκεκριμένος τρόπος εργασίας παρέχει εξαιρετικά οφέλη:
- για τη διευκόλυνση της μετάβασης μεταξύ των εκπαιδευτικών βαθμίδων (π.χ. από την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση και από την πρωτοβάθμια στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, συμπεριλαμβανομένης της επαγγελματικής εκπαίδευσης και κατάρτισης)·
- για τη συνεχή υποστήριξη των μαθητών σε όλα τα σχολεία/ολόκληρη την περιφέρεια και καθ’ όλη τη διάρκεια της εκπαίδευσής τους·
- για την παροχή υποστήριξης στους μαθητές (π.χ. διεπιστημονικές ομάδες που είναι σε θέση να υιοθετούν διάφορες προσεγγίσεις, αλλά με συντονισμένο τρόπο)·
- για τη συμμετοχή των γονέων· και
- για την κατάρτιση των εκπαιδευτικών και, ειδικότερα, για τη συνεχή επαγγελματική εξέλιξη των εκπαιδευτικών.
Όλα τα προαναφερόμενα οφέλη μπορούν να συμβάλουν στην πρόληψη της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου.
Η πείρα των κρατών μελών καταδεικνύει ότι η εξασφάλιση της συνεργασίας μεταξύ των σχολείων διευκολύνεται με τη συμμετοχή και την υποστήριξη των τοπικών και εθνικών αρχών, κατά περίπτωση, ανάλογα με τις συνθήκες που επικρατούν σε κάθε χώρα.
Ακόμη και σε σχολικά συστήματα κεντρικότερης διαχείρισης, οι τοπικές αρχές δύνανται να παράσχουν συμπληρωματική στήριξη για την αντιμετώπιση οικογενειακών και κοινωνικών προβλημάτων που οδηγούν τους νέους στην πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου, για παράδειγμα μέσω ευρύτερων προσπαθειών προσέγγισης που απευθύνονται σε μαθητές εκτός του σχολικού περιβάλλοντος. Οι εθνικές αρχές μπορούν να συνδράμουν με την ενθάρρυνση και την εξασφάλιση της δυνατότητας αυτής της περιφερειακής/τοπικής συνεργασίας, καθώς και με τη χορήγηση χρηματοδότησης για την υλοποίηση των πρωτοβουλιών. Επιπλέον, οι εθνικές και οι τοπικές διευθύνσεις εκπαίδευσης είναι σε θέση να λειτουργούν ως σύνδεσμοι με άλλους κρατικούς φορείς και υπηρεσίες, ώστε να διασφαλίζεται η εναρμόνιση των πολιτικών για την αντιμετώπιση της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου.
Παράδειγμα συνεργατικού σχηματισμού σχολείων: Πορτογαλία
Η Πορτογαλία προέβη σε μείζονα αναδιοργάνωση του εκπαιδευτικού της συστήματος, με σκοπό την αντιμετώπιση των γεωγραφικών ανισοτήτων που υπήρχαν τόσο στις αγροτικές περιοχές (όπου λειτουργούν πολλά μικρά και απομονωμένα σχολεία) όσο και στις πόλεις (όπου τα σχολεία είναι συχνά υπερπλήρη). Η αναδιοργάνωση είχε ως στόχο τη βελτίωση του συστήματος με βάση τα αποτελέσματα του προγράμματος διεθνούς αξιολόγησης μαθητών PISA 2000 και την αντιμετώπιση ζητημάτων που συντελούν στην εμφάνιση υψηλών ποσοστών εγκατάλειψης του σχολείου από τους μαθητές. Η αναδιοργάνωση αυτή οδήγησε στη σύσταση ενός δικτύου «συνεργατικών σχολικών σχηματισμών», στο πλαίσιο του οποίου πολλά σχολεία (διαφορετικών βαθμίδων, από την προσχολική εκπαίδευση και φροντίδα έως τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση) συμμετέχουν σε ένα ενιαίο εκπαιδευτικό πρόγραμμα και υπό τη διεύθυνση ενός κεντρικού σχολικού διευθυντή. Κατά κανόνα, ένας συνεργατικός σχηματισμός μπορεί να απαρτίζεται από 5 έως 10 σχολικές μονάδες προσχολικής και πρωτοβάθμιας εκπαίδευσης, οι οποίες τροφοδοτούν μονάδες της κατώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης και ένα ενιαίο σχολικό ίδρυμα ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Επί του παρόντος λειτουργούν 811 συνεργατικοί σχηματισμοί και μη ομαδοποιημένα σχολεία δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Ομάδα εργασίας για τη σχολική πολιτική, Early school leaving Country focus workshop: School governance and collaborative practices, (Πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου: Εργαστήριο ανά χώρα για τη σχολική διοίκηση και τις συνεργατικές πρακτικές), Πορτογαλία, 11-14 Νοεμβρίου 2014.
Για περισσότερες πληροφορίες:
Bennet, B., A. Daughtrey και A. Wieder, Collaboration: Closing the Effective Teaching Gap (Συνεργασία: Γεφύρωση του πραγματικού χάσματος στη διδασκαλία), Center for Teaching Quality, Carrboro, Βόρεια Καρολίνα, 2009.
MacNeil, J., School- and Cluster-based Teacher Professional Development: Bringing Teacher Learning to the Schools, Working Paper #1 (Επαγγελματική εξέλιξη των εκπαιδευτικών με βάση το σχολείο και τους συνεργατικούς σχηματισμούς, Μεταφορά της μάθησης των εκπαιδευτικών στο σχολείο, Έγγραφο εργασίας αριθ. 1), US AID, Ουάσινγκτον, 2004.
Συμπληρωματική βιβλιογραφία:
Lock, A., Clustering together to advance school improvement: working together in peer support with an external colleague: Full Report (Συνεργατικοί σχηματισμοί για την προώθηση της βελτίωσης των σχολείων: Συνεργασία με εξωτερικούς συναδέλφους για την παροχή αμοιβαίας υποστήριξης μεταξύ ομοτίμων, Πλήρης έκθεση) National College for Leadership of Schools and Children’s Services, Nottingham, Ηνωμένο Βασίλειο, 2011.