3.9. Πρόσφυγες, μετανάστες και Ρομά

Στόχος του CHILD-UP είναι να παρέχει στα σχολεία, στις κοινωνικές υπηρεσίες, στα κέντρα υποδοχής, στις υπηρεσίες εκπαίδευσης και διαμεσολάβησης και στους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής γνώσεις σχετικά με τις διαλογικές μεθόδους που μπορούν να υποστηρίξουν τους επαγγελματίες που εργάζονται με παιδιά-μετανάστες. Το έργο συνδυάζει την καινοτομία με αδιαμφισβήτητες παραδόσεις, ενισχύοντας την κατανόηση του τρόπου με τον οποίο μπορούμε να συμβάλουμε στη συμμετοχική μάθηση, την ένταξη, την υψηλής ποιότητας εκπαίδευση και την προστασία.

Στόχος της έκθεσης Nordic Projects to Combat School Dropout (Σκανδιναβικά προγράμματα για την καταπολέμηση της εγκατάλειψης του σχολείου) είναι η βελτίωση και η προώθηση νέων πρωτοβουλιών για τους νέους, καθώς και η καλλιέργεια εποικοδομητικών επαφών μεταξύ των φορέων και των οργανισμών στην περιοχή της Σκανδιναβίας.
Το πρόγραμμα «Nordic Web Resource on Dropout from Upper Secondary Education» (Διαδικτυακός πόρος για την εγκατάλειψη της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης στην περιοχή της Σκανδιναβίας) ήταν ένα πρόγραμμα που ανέθεσε το Σκανδιναβικό Συμβούλιο των Υπουργών και το οποίο διοργάνωσε το Σκανδιναβικό Κέντρο Πρόνοιας μεταξύ του 2012 και του 2015. Στόχος του προγράμματος ήταν η συγκέντρωση καλών παραδειγμάτων πρωτοβουλιών με στόχο την αύξηση του ποσοστού των νέων που ολοκληρώνουν την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στην περιοχή των σκανδιναβικών χωρών.
Στην πύλη Nordic web portal παρουσιάστηκε ένα ευρύ φάσμα επιτυχημένων προγραμμάτων από τις σκανδιναβικές χώρες. Οι πρωτοβουλίες αξιολογήθηκαν εξωτερικά και έδειξαν θετικά αποτελέσματα. Ορισμένες δραστηριότητες επιλέχθηκαν συγκεκριμένα λόγω του καινοτόμου χαρακτήρα ή της αξίας τους ως πηγές έμπνευσης.

Παρά τις γραφειοκρατικές και πολιτιστικές διαφορές μεταξύ των σκανδιναβικών χωρών, η κατάσταση όσον αφορά τους νέους που είναι επιρρεπείς στην πρόωρη εγκατάλειψη του σχολείου παρουσιάζει εντυπωσιακές ομοιότητες. Οι διαφορές είναι μερικές φορές μεγαλύτερες μεταξύ δήμων και σχολείων παρά μεταξύ χωρών. Με την ενημέρωση σχετικά με τις επιτυχημένες πρωτοβουλίες στις σκανδιναβικές χώρες, είναι δυνατή η άντληση έμπνευσης και η εξεύρεση εργαλείων για τη βελτίωση της προσπάθειας στήριξης όλων των νέων να ολοκληρώσουν την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση.
Στην παρούσα δημοσίευση περιγράφονται δέκα προγράμματα που παρουσιάστηκαν στη δικτυακή πύλη ορθών πρακτικών των σκανδιναβικών χωρών. Ορισμένα από τα προγράμματα έχουν ολοκληρωθεί, ενώ άλλα βρίσκονται σε εξέλιξη. Ορισμένες δραστηριότητες έχουν ενσωματωθεί στη συνηθισμένη εργασία.

Το RefugeesWellSchool (RWS) είναι ένα ευρωπαϊκό έργο που χρηματοδοτείται στο πλαίσιο του προγράμματος «Ορίζοντας 2020» και υλοποιείται από επτά εταίρους σε έξι ευρωπαϊκές χώρες. Ο γενικός στόχος του είναι να υλοποιήσει περαιτέρω προληπτικές, σχολικές παρεμβάσεις που τεκμηριωμένα προάγουν την ψυχική ευεξία των εφήβων προσφύγων και μεταναστών και να διερευνηθεί πώς μπορούν να εφαρμοστούν σε διαφορετικά εκπαιδευτικά περιβάλλοντα.

Πρόγραμμα διδασκαλίας που προετοιμάζει για τη βασική εκπαίδευση και απευθύνεται σε μαθητές με μεταναστευτικό υπόβαθρο των οποίων οι γλωσσικές ικανότητες στα φινλανδικά ή τα σουηδικά και/ή οι άλλες ικανότητες δεν επαρκούν για την παρακολούθηση της προσχολικής ή της βασικής εκπαιδευτικής βαθμίδας. Στόχος του είναι η υποστήριξη της ισόρροπης ανάπτυξης και ένταξης του μαθητή στη φινλανδική κοινωνία και η απόκτηση των απαραίτητων δεξιοτήτων που θα του επιτρέψουν να παρακολουθήσει τη βασική εκπαίδευση. Όταν κρίνεται σκόπιμο, το πρόγραμμα περιλαμβάνει ευκαιρίες για τη μελέτη άλλων μαθημάτων, αλλά με έμφαση στην απόκτηση γλωσσικών δεξιοτήτων στα φινλανδικά και τα σουηδικά. Η συγκεκριμένη εκπαίδευση λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι οι μαθητές διαφέρουν ως προς την ηλικία, τις μαθησιακές ικανότητες και το υπόβαθρο.

Αυτή η μονογραφία αναλύει και περιγράφει επιτυχείς εκπαιδευτικές δράσεις με ιδιαίτερη έμφαση στις ευάλωτες ομάδες. Παρέχονται συγκεκριμένα στοιχεία που δείχνουν την επιτυχία στις σχολικές επιδόσεις, καθώς και περιγραφές σχετικά με τον αντίκτυπο αυτής της επιτυχίας στα παιδιά, τους εκπαιδευτικούς και τις οικογένειές τους. Παράλληλα, περιέχει μια ανάλυση της σχέσης μεταξύ των εκπαιδευτικών επιδόσεων των συγκεκριμένων παιδιών με την ένταξη ή τον αποκλεισμό τους από διάφορους τομείς της κοινωνίας. Η εν λόγω μονογραφία παρέχει δράσεις που οδηγούν στην επιτυχία, οι οποίες προσδιορίστηκαν μέσω του προγράμματος INCLUD-ED, προσφέροντας έτσι τόσο συγκρίσιμα δεδομένα όσο και ένα στέρεο θεωρητικό υπόβαθρο και ανάπτυξη. Μερικά παραδείγματα αυτών των δράσεων είναι οι διαδραστικές ομάδες, η επέκταση του χρόνου εκμάθησης, οι ομάδες μελέτης, οι εκπαιδευτικές βιβλιοθήκες, η οικογενειακή και κοινοτική εκπαιδευτική συμμετοχή, η οικογενειακή εκπαίδευση ή οι λογοτεχνικές συναντήσεις και συζητήσεις. Όλες αυτές οι δράσεις έχουν χαρακτηριστεί επιτυχείς εκπαιδευτικές δράσεις, ως προς την αποτελεσματικότητα όσο και ως προς την ισότητα. Τέλος, περιλαμβάνονται και συζητούνται συστάσεις για δράσεις πολιτικής και πρακτικής.

Οι Διαδραστικές Ομάδες αποτελούν μία από εκπαιδευτικές δράσεις που προβλέπονται στο ερευνητικό πρόγραμμα INCLUD-ED. Το INCLUD-ED ανέλυσε τις εκπαιδευτικές στρατηγικές που συμβάλλουν στην καταπολέμηση των ανισοτήτων και στην προώθηση της κοινωνικής συνοχής, καθώς και εκείνες που οδηγούν στον κοινωνικό αποκλεισμό, με ιδιαίτερη έμφαση στις ευάλωτες και περιθωριοποιημένες ομάδες. Οι Διαδραστικές Ομάδες χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση της εκπαίδευσης των παιδιών και των νέων σε διαφορετικά πλαίσια. Αποτελούν μια μικρή επιμέρους ομάδα μαθητών σε μια τάξη σε μικρές ετερογενείς ομάδες, καθεμία από τις οποίες υποστηρίζεται από έναν ενήλικα. Καθεμία από αυτές τις ομάδες είναι οργανωμένη σε μια ομάδα τεσσάρων ή πέντε μαθητών που παρουσιάζει ετερογένεια όσον αφορά το επίπεδο ικανοτήτων, το φύλο, τον πολιτισμό, τη γλώσσα και την εθνικότητα. Αυτό το παράδειγμα περιγράφει τις Διαδραστικές Ομάδες και τα αποτελέσματά τους.

Οι Λογοτεχνικές συναντήσεις και συζητήσεις (DLG, Dialogic Literary Gatherings) αποτελούν μία από τις Επιτυχημένες Εκπαιδευτικές Δράσεις που προβλέπονται στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος INCLUD-ED. Οι Λογοτεχνικές συναντήσεις και συζητήσεις χρησιμοποιούνται για τη βελτίωση της εκπαίδευσης των παιδιών και της νεολαίας σε διαφορετικά πλαίσια σε ολόκληρο τον κόσμο. Οι Λογοτεχνικές συναντήσεις και συζητήσεις αποτελούν μια διαλογική δραστηριότητα ανάγνωσης που βασίζεται σε δύο αρχές: Ανάγνωση ενός κλασικού βιβλίου λογοτεχνίας (όπως ο Ρωμαίος και Ιουλιέτα, η Οδύσσεια, ο Δον Κιχώτης) και, στη συνέχεια, ανταλλαγή απόψεων, ερμηνειών και σκέψεων με τη μεθοδολογία της διαλογικής μάθησης. Μπορεί να αφορά τα παιδιά και τα μέλη των οικογενειών τους. Αυτό το παράδειγμα περιγράφει τις Λογοτεχνικές συναντήσεις και συζητήσεις και τα αποτελέσματά τους.

Ο οδηγός «Guide for Roma school mediators/assistants» (Οδηγός για τους σχολικούς διαμεσολαβητές/βοηθούς των Ρομά) που εκπόνησε το Συμβούλιο της Ευρώπης απευθύνεται κυρίως σε όλες τις κατηγορίες προσωπικού της κοινότητας των Ρομά που εργάζονται για τη βελτίωση των συνθηκών εκπαίδευσης των παιδιών Ρομά. Στόχος του είναι να παρέχει στο προσωπικό μεγάλο εύρος εργαλείων και πρακτικών κατευθυντήριων γραμμών που μπορούν να προσαρμοστούν σε διαφορετικά πλαίσια. Ο οδηγός εξετάζει τα προφίλ των σχολικών διαμεσολαβητών και των βοηθών, καθώς και τον ρόλο τους στη διευκόλυνση των σχέσεων μεταξύ του σχολείου και της κοινότητας των Ρομά, μεταξύ των εκπαιδευτικών και του άλλου σχολικού προσωπικού και των γονέων παιδιών Ρομά. Το περιεχόμενο του οδηγού έχει σχεδιαστεί συνεπώς προκειμένου να συμβάλει στη βελτίωση του έργου των διαμεσολαβητών και των βοηθών των Ρομά και να μειώσει τις επιπτώσεις τυχόν ανεπιθύμητων ενεργειών παρέχοντας δομημένες, καθημερινές δραστηριότητες και επισημαίνοντας τις πτυχές της διαμεσολάβησης που συχνά δεν χρησιμοποιούνται στην πράξη.

Το παρόν έγγραφο επιχειρεί να εξετάσει τα στοιχεία σχετικά με τις δυνατότητες των πολυεπιστημονικών και διεπιστημονικών ομάδων να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στην πρόληψη της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου. Στο πλαίσιο της ανάπτυξης μιας στρατηγικής για πολυ-διεπιστημονικές ομάδες αυτού του είδους, σημαντική έμφαση δίνεται στις αναγκαίες και υποστηρικτικές συνθήκες για την αποτελεσματικότητά τους αντί για μια αιτιοκρατική υπόθεση της αναπόφευκτης αποτελεσματικότητάς τους. Η μελέτη υπογραμμίζει την ανάγκη παροχής ισχυρής στρατηγικής καθοδήγησης στις ομάδες σχετικά με σημαντικά θέματα με τα οποία θα πρέπει να ασχοληθούν, όπως υποστήριξη της ψυχικής υγείας, εναλλακτικές λύσεις στην προσωρινή αποβολή, προσέγγιση περιθωριοποιημένων οικογενειών, δεξιότητες επίλυσης συγκρούσεων μεταξύ εκπαιδευτικών και κατάρτισης σε σχέση με τη διαφορετικότητα, δεξιότητες πρόληψης του εκφοβισμού, προώθηση θετικού κλίματος στο σχολείο, ενασχόληση με την ανάπτυξη των δεξιοτήτων των γονέων και εστίαση στη γλωσσική ανάπτυξη των παιδιών κ.λπ.