3.2. Συμμετοχή των μαθητών στη σχολική ζωή
Οι μαθητές πρέπει να αισθάνονται υπεύθυνοι για τη μάθησή τους και να έχουν τη δυνατότητα να εκφράζουν τις απόψεις τους. Η ενεργός συμμετοχή στις αποφάσεις και στις δραστηριότητες του σχολείου ενισχύει την αίσθηση του ανήκειν και μπορεί να συμβάλει στην ανάπτυξη των ηγετικών και κοινωνικών δεξιοτήτων των μαθητών. Απαιτούνται προορατικές προσπάθειες ώστε να διασφαλίζεται η συμμετοχή των περιθωριοποιημένων μαθητών και ότι ακούγεται η φωνή τους.
Shutterstock.com
Σε όλα τα κράτη μέλη προβλέπεται σε κάποιο βαθμό η συμμετοχή των παιδιών, είτε στο πλαίσιο της γενικής νομοθεσίας τους για την παιδεία είτε σε σχετικό κώδικα. Σε πολλές χώρες, η συμμετοχή των παιδιών προωθείται εντός των σχολείων μέσω επίσημων μηχανισμών, όπως σχολικά συμβούλια ή στοχευμένα προγράμματα. Ωστόσο, διαπιστώνεται ένα κενό μεταξύ της νομοθεσίας και της πράξης, και οι μαθητές δεν ασκούν πάντοτε πραγματική επιρροή στις αποφάσεις που αφορούν θεμελιώδεις πτυχές της σχολικής τους εμπειρίας και της μάθησής τους.
Θα πρέπει να αφιερώνεται επαρκής χρόνος για τη διεξαγωγή διαλόγου στις σχολικές αίθουσες, καθώς και συζητήσεις μέσω των σχολικών συμβουλίων ή διαβουλεύσεων, σχετικά με θέματα που αφορούν τη ζωή των μαθητών στο σχολείο και τη μαθησιακή τους εμπειρία. Οι εισηγήσεις των μαθητών θα πρέπει να λαμβάνονται πλήρως υπόψη στις μετέπειτα αποφάσεις. Ορισμένες επιτυχημένες πρακτικές είναι οι ακόλουθες:
- διαδραστική και διαλεκτική διδασκαλία και μάθηση (για παράδειγμα, σε μικρές ομάδες), η οποία αυξάνει τις ευκαιρίες των μαθητών να συζητούν με μεγαλύτερη ευκολία για τα ζητήματα που επηρεάζουν τη μάθησή τους·
- σχολικά προγράμματαστα οποία συμμετέχει ολόκληρη η σχολική κοινότητα (όπως τα προγράμματα «Πράσινα σχολεία»), και όπου οι μαθητές αναλαμβάνουν ηγετικούς ρόλους σε βασικές πτυχές.
- έρευνες, ερωτηματολόγια και άλλες μέθοδοι διαβούλευσης που χρησιμοποιούνται προκειμένου να ζητηθούν οι απόψεις των μαθητών· και
- ουσιαστική συμμετοχή των μαθητών στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων του σχολείου μέσω της εκπροσώπησής τους στα σχολικά συμβούλια και στις διαδικασίες αξιολόγησης και βελτίωσης του σχολείου.
Ορισμένα παραδείγματα σε επίπεδο χωρών σχετικά με τη συμμετοχή των μαθητών στη σχολική ζωή
- Στο πρόγραμμα σπουδών της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης της Σουηδίας προβλέπεται ότι: «…οι μαθητές πρέπει να μπορούν να ασκούν επιρροή στην εκπαίδευσή τους. Πρέπει να ενθαρρύνονται διαρκώς να αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο στις εργασίες για την περαιτέρω εξέλιξη της εκπαίδευσης και να τηρούνται ενήμεροι για τα θέματα που τους αφορούν. Οι μαθητές πρέπει να έχουν πάντα τη δυνατότητα να αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες για τα ζητήματα που πρέπει να αντιμετωπίζονται στο πλαίσιο της επιρροής τους στην εκπαίδευση.» (Εθνική Υπηρεσία για την Εκπαίδευση της Σουηδίας, Curriculum for the upper secondary school (Πρόγραμμα σπουδών για την ανώτερη δευτεροβάθμια εκπαίδευση), Skolverket, Στοκχόλμη, 2013, σ. 11)
- Στην Αγγλία, οι μαθητές μπορούν να υποβάλλουν τις παρατηρήσεις τους απευθείας στην εθνική σχολική επιθεώρηση (OFSTED).
- Στην Πορτογαλία, οι μαθητές συμμετέχουν στο γενικό σχολικό συμβούλιο που είναι υπεύθυνο για την κατάρτιση κατευθυντήριων γραμμών σχετικά με τη διοίκηση των σχολείων και για την αξιολόγηση των σχολείων. Κάθε τάξη εκλέγει δύο αντιπροσώπους.
- Στη Γαλλία, οι μαθητές της ανώτερης δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης εκλέγουν αντιπροσώπους στο μαθητικό συμβούλιο, το οποίο εκλέγει, με τη σειρά του, αντιπροσώπους στα περιφερειακά και εθνικά μαθητικά συμβούλια.
- Στην Ισπανία, οι μαθητές διαδραματίζουν πρωταγωνιστικό ρόλο σε μια διαδικασία επίτευξης συναίνεσης σε σχέση με τους σχολικούς κανόνες, η οποία οδηγεί σε μια προσέγγιση κοινοτικού χαρακτήρα για την πρόληψη και την καταπολέμηση κάθε μορφής βίας στο σχολείο.
Για περισσότερες πληροφορίες:
Ευρωπαϊκή Επιτροπή, Evaluation of legislation, policy and practice of child participation in the EU (Αξιολόγηση της νομοθεσίας, της πολιτικής και των πρακτικών για τη συμμετοχή των παιδιών στην ΕΕ), συνοπτική παρουσίαση έρευνας που εκπονήθηκε από την ECORYS, Υπηρεσία Εκδόσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης, Λουξεμβούργο, 2015.