3.1. Ευημερία των μαθητών
Οι προσεγγίσεις που αφορούν το σύνολο του σχολείου εστιάζουν στο να δίδεται προσοχή στο γενικό κλίμα που επικρατεί στο σχολείο. Ένα ασφαλές και φιλόξενο περιβάλλον μάθησης υποστηρίζει τη δημιουργία θετικών σχέσεων για τους εκπαιδευτικούς, το προσωπικό του σχολείου και τους μαθητές, καθώς και μεταξύ αυτών. Για παράδειγμα, είναι σημαντική η δημιουργία ενός ασφαλούς και φιλόξενου χώρου, ο οποίος παρέχει ερεθίσματα, καθώς και η πρόβλεψη για αθλητικές και τακτικές δραστηριότητες σωματικής άσκησης για όλους τους μαθητές. Τα σχολεία μπορούν να επενδύσουν στη διαχείριση των συγκρούσεων στους κοινόχρηστους χώρους, ώστε να προαγάγουν το πνεύμα του διαλόγου και τη διαφορετικότητα. Αυτές οι συνθήκες που βασίζονται στη μάθηση και στο γενικό πλαίσιο συμβάλλουν στην καλλιέργεια θετικού κλίματος και της αίσθησης του ανήκειν για όλους τους μαθητές.
Shutterstock.com
Όλοι οι μαθητές, αλλά κυρίως όσοι έχουν μαθησιακές δυσκολίες ή αναπηρίες, ή οι μαθητές που βρίσκονται αντιμέτωποι με προσωπικές, κοινωνικές ή συναισθηματικές προκλήσεις, χρειάζονται εύκολη πρόσβαση στους εκπαιδευτικούς και άλλους επαγγελματίες που μπορούν να τους παράσχουν στήριξη για την εκπαιδευτική πρόοδο και την προσωπική ανάπτυξή τους. Η παροχή συμβουλών και η καθοδήγηση μπορεί να παρέχει κατευθύνσεις σε θέματα σταδιοδρομίας, ενώ οι πολιτιστικές και εξωσχολικές δραστηριότητες είναι σημαντικές για τη διεύρυνση των κοινωνικών και προσωπικών δεξιοτήτων τους.
Ένα ευρύ φάσμα υπηρεσιών υποστήριξης και παροχής συμβουλών που βασίζονται σε μια συνολική θεώρηση του ατόμου μπορεί επίσης να περιλαμβάνει κοινωνικές και οικογενειακές υπηρεσίες. Θα πρέπει να δίδεται έμφαση στον αντίκτυπο που έχουν τα κρίσιμα γεγονότα της ζωής ενός νεαρού ατόμου (συμπεριλαμβανομένων τραυματικών εμπειριών) στην προσωπική του ανάπτυξη. Αυτό θα πρέπει να περιλαμβάνει την παροχή συναισθηματικής και ψυχολογικής υποστήριξης, εντός του σχολείου ή σε συνεργασία με τοπικούς φορείς και υπηρεσίες. Η υποστήριξη αυτή θα πρέπει να επικεντρώνεται στην ανάπτυξη της αυτοπεποίθησης, της εμπιστοσύνης και των κινήτρων του μαθητή, ώστε το νεαρό αυτό άτομο να μπορεί να σκέφτεται πιο θετικά για το μέλλον του. Οι συμβουλές από ομοτίμους ή μέντορες μπορεί επίσης να είναι αποτελεσματικές στην παροχή κοινωνικο-συναισθηματικής υποστήριξης.
Στους εκπαιδευτικούς και στο λοιπό σχολικό προσωπικό θα πρέπει να παρέχονται ευκαιρίες επαγγελματικής εξέλιξης, ώστε να μπορούν να παρέχουν βοήθεια στους μαθητές που χρειάζονται επιπλέον συναισθηματική υποστήριξη. Θα πρέπει να γνωρίζουν και να έχουν πρόσβαση σε διαύλους επικοινωνίας για την ανταλλαγή προσωπικών πληροφοριών σχετικά με τους μαθητές και την παροχή επιπλέον υποστήριξης για τους εν λόγω μαθητές. Θα πρέπει επίσης να υποστηρίζεται η συναισθηματική ευημερία του προσωπικού.
Θα πρέπει να διεξάγονται με στοχευμένο και συστηματικό τρόπο έρευνες και αξιολογήσεις του κλίματος στο σχολείο, με τη συμμετοχή όλων των μελών του προσωπικού και των μαθητών του σχολείου. Οι μαθητές θα πρέπει να συμμετέχουν στην ανάλυση και στον σχεδιασμό.
Τα σχολεία θα πρέπει επίσης να εφαρμόζουν στρατηγικές κατά του εκφοβισμού. Οι στρατηγικές αυτές θα πρέπει να εξασφαλίζουν την αντιμετώπιση όλων των μορφών του, συμπεριλαμβανομένου του διαδικτυακού εκφοβισμού, ούτως ώστε να διαφυλάσσεται η ύπαρξη ασφαλούς περιβάλλοντος και να αντιμετωπίζονται αποτελεσματικά οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων των παιδιών. Υπάρχουν διαθέσιμες εκτενείς έρευνες σχετικά με τις αποτελεσματικές μεθόδους καταπολέμησης του εκφοβισμού και της θυματοποίησης στα σχολεία. Ταυτόχρονα, τα μέτρα για την καταπολέμηση της ταπεινωτικής μεταχείρισης και του εκφοβισμού θα πρέπει να βασίζονται στις συνθήκες που επικρατούν στο ίδιο το σχολείο.
Αυτή η αξιολόγηση των μέτρων για την πρόληψη και αντιμετώπιση του εκφοβισμού βασίζεται σε ποιοτικά και ποσοτικά δεδομένα από 39 σχολεία. Στην έρευνα αυτή εξετάζονται οκτώ προγράμματα κατά του εκφοβισμού: Farsta Method, Friends, Lions Quest, Olweus Programme, SET (Social Emotional Training), School Comet, School Mediation και Second Step.
Κανένα σχολείο δεν χρησιμοποίησε μόνον ένα πρόγραμμα, αλλά αντίθετα έναν συνδυασμό μέτρων και προγραμμάτων. Διαπιστώθηκε ότι τα διάφορα μέτρα είχαν διαφορετικά αποτελέσματα ως προς τα αγόρια και τα κορίτσια, καθώς και ως προς τον εκφοβισμό με έκφραση κοινωνικής ή σωματικής βίας. Δεν υπάρχει κάποιο μεμονωμένο πρόγραμμα που να είχε εξαιρετικά θετικό αποτέλεσμα. Αντίθετα, τα σχολεία σημείωσαν μεγαλύτερη επιτυχία σε περιπτώσεις που υιοθέτησαν μια συστηματική προσέγγιση χρησιμοποιώντας κάποιον συνδυασμό μέτρων. Η αξιολόγηση αναφέρει σχολικές εμπειρίες από διάφορα προγράμματα και τον βαθμό στον οποίο συνέβαλαν στη μείωση του σχολικού εκφοβισμού.
Εθνική Υπηρεσία για την Εκπαίδευση της Σουηδίας, Evaluation of anti-bullying methods (Αξιολόγηση των μεθόδων για την καταπολέμηση του σχολικού εκφοβισμού) (2011)
Για περισσότερες πληροφορίες:
8ο Ευρωπαϊκό Φόρουμ για τα Δικαιώματα του Παιδιού, The Role of Child Protection Systems in Protecting Children from Bullying and Cyberbullying (Ο ρόλος των συστημάτων προστασίας των παιδιών στην προστασία των παιδιών από τον σχολικό και διαδικτυακό εκφοβισμό), Βρυξέλλες, 17 και 18 Δεκεμβρίου 2013.
Farrington, D.P. και Ttofi, M., School-Based Programs to Reduce Bullying and Victimization: A Systematic Review (Σχολικά προγράμματα για τη μείωση του σχολικού εκφοβισμού και της θυματοποίησης: συστηματική ανασκόπηση), The Campbell Collaboration, Όσλο, 2010.
Nouwen, W., Clycq, N., Braspenningx, M. και Timmerman, C., Cross-case Analyses of School-based Prevention and Intervention Measures (Αναλύσεις πολλαπλών περιπτώσεων για τα μέτρα πρόληψης και παρέμβασης στο σχολείο), Μελέτη έργου αριθ. 6, πρόγραμμα RESL.eu, Κέντρο για τη Μετανάστευση και τις Διαπολιτισμικές Σπουδές, Πανεπιστήμιο της Αμβέρσας, 2016.
Εθνική Υπηρεσία για την Εκπαίδευση της Σουηδίας, Evaluation of anti-bullying methods (Αξιολόγηση των μεθόδων για την καταπολέμηση του σχολικού εκφοβισμού), έκθεση αριθ. 353, Skolverket, Στοκχόλμη, 2011.
Unicef, διαδικτυακή πλατφόρμα Rights Respecting Schools Award (Διάκριση σχολείων που σέβονται τα δικαιώματα των παιδιών)
Συμπληρωματική βιβλιογραφία:
Anderson, A. R., Christenson, S. L., Sinclair, M. F. και Lehr, C. A., «Check and Connect: The importance of relationships for promoting engagement with school» (Έλεγχος και σύνδεση: η σημασία των σχέσεων για την προώθηση της συμμετοχής στο σχολείο), Journal of School Psychology, τόμος 42, 2004, σ. 95–113.
Downes, P., «The neglected shadow: Some European perspectives on emotional supports for early school leaving prevention» (Η παραμελημένη σκιά: ορισμένες ευρωπαϊκές οπτικές για τη συναισθηματική υποστήριξη στον τομέα της πρόληψης της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου), International Journal of Emotional Education, τόμος 3, αριθ. 2, 2011, σ. 3-39.
Gresham, F. M., «Evidence-based social skills interventions: Empirical foundations for instructional approaches» (Παρεμβάσεις για τις κοινωνικές δεξιότητες βάσει αποδεικτικών στοιχείων: εμπειρικά θεμέλια στις εκπαιδευτικές προσεγγίσεις), στο Shinn, M.R. και Walker, H.M. (επιμ.), Interventions for achievement and behavior problems in a three-tier model including RTI (Παρεμβάσεις για τα προβλήματα απόδοσης και συμπεριφοράς σε ένα μοντέλο τριών βαθμίδων με ανταπόκριση στην παρέμβαση), National Association of School Psychologists, Bethesda, MD, 2010, σ. 337-362.
Scheel, M., Madabhushi, S. και Backhaus, A., «The academic motivation of at-risk students in a counseling prevention programme» (Η παροχή ακαδημαϊκών κινήτρων σε μαθητές υψηλού κινδύνου στο πλαίσιο προγράμματος προληπτικής συμβουλευτικής), The Counseling Psychologist, τόμος 37, 2009, σ. 1147-1178.
Sinclair, M. F., Christenson, S. L., και Thurlow, M. L., «Promoting school completion of urban secondary youth with emotional or behavioral disabilities» (Προώθηση της ολοκλήρωσης της φοίτησης στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση σε αστικές περιοχές από νέους με συναισθηματικές ή συμπεριφορικές αναπηρίες), Exceptional Children, τόμος 71, αριθ. 4, 2005, σ. 465–482.
Skinner, E.A. και Pitzer, J.R., «Developmental Dynamics of Student Engagement, Coping, and Everyday Resilience» (Αναπτυξιακή δυναμική της συμμετοχής των μαθητών και της ικανότητάς τους να αντεπεξέρχονται και να αντιμετωπίζουν τις καθημερινές απαιτήσεις), στο Christenson, S.L., Reschly, A.L., Wylie, C. (επιμ.)
Handbook of Research on Student Engagement (Εγχειρίδιο για την έρευνα σχετικά με τη συμμετοχή των μαθητών), Νέα Υόρκη, Springer, 2012, σ. 21-44.
White, S. W. και Kelly, F. D., «The school counselor’s role in school dropout prevention» (Ο ρόλος του σχολικού συμβούλου στην πρόληψη της πρόωρης εγκατάλειψης του σχολείου), Journal of Counseling & Development, τόμος 88, 2010, σ. 227–235.
